خشکسالی‌های گسترده زنگ بحران کم آبی در سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان کشور را به صدا درآورده، این در حالیست که به گفته متولیان امر صرفه‌جویی در مصرف آب بهترین راهکار مدیریت تنش آبی در عبور از بحران فعلی به شمار می‌رود
به گزارش ایرنا، با شروع فصل تابستان و روزهای گرمی که در سیستان و بلوچستان گاهی اوقات با دمای بیش‌از ۵۰ درجه سپری می‌شود مشکلاتی همچون کم آبی، افت فشار و قطعی طولانی مدت آب‌امان مردم را بریده است.
سیستان و بلوچستان بیش‌از ۲۲ سال است درگیر تبعات تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مزمن و کمبود شدید منابع آبی بوده و در بین استان‌های کشور کمترین میزان بارش‌ها را به خود اختصاص داده، این کمبود مشکلات فراوانی را برای مردم به دنبال داشته است.
این مهم باعث شده تا در پی خشکسالی‌های گسترده زنگ بحران کم آبی در پهناورترین استان کشور به صدا درآید، فاجعه‌ای که تسریع در آغاز عملیات اجرایی طرح انتقال آب از دریای عمان را به عنوان ناجی این خطه از تنش آبی، بیش‌از پیش الزامی کرده است.
زخم‌های خشکسالی هر سال در جنوب شرق کشور عمیق‌تر می‌شود، این وضعیت در سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان ایران که منابع تأمین آب آن پایدار نیست، مدت هاست شکل بحرانی به خود گرفته، در این میان خشکسالی آسیب‌های جدی بر روند طبیعی فعالیت‌های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین تأثیر آن بر حوزه کشاورزی، صنعت، اقتصادی، اجتماعی و میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی در این خطه گذاشته است.
افزایش تخریب مراتع براثر تشدید چرا و عدم پراکنش صحیح دام در مرتع براثر کاهش و فقر پوشش گیاهی، افزایش بیکاری براثر از بین رفتن مشاغلی همچون دامداری و کشاورزی، صیادی، حصیر بافی و تشدید مهاجر و افزایش معضلات ناشی از حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ از دیگر پیامدهای خشکسالی‌های مدام در استان است.
بر اساس آخرین ارزیابی خسارات وارده ناشی از خشکسالی در سیستان و بلوچستان شاهد عدم کشت اراضی آبی در سطح ۷۵ هزار و ۲۱۵ هکتار، کاهش عملکرد باغات استان به میزان پنج هزار و ۵۰۰ تن، کاهش تولیدات دام سبک به میزان هفت هزار تن، کاهش سه هزار تن تولیدات دام سنگین و ۵۰ باب دامداری روستایی هستیم
تداوم خشکسالی‌های ۲ دهه در سیستان و بلوچستان سبب افت آب‌های زیر زمینی و خشک شدن قنات های متعدد و در نتیجه از بین رفتن زیر ساخت‌های بخش کشاورزی و نابودی اکوسیستم طبیعی در سطح وسیعی از اراضی کشاورزی این استان شده است.
سیستان و بلوچستان دارای ویژگی‌های اقلیمی خاص از جمله دارا بودن بیشترین میزان تبخیر سالانه کشور، بارندگی اندک، پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی‌ها، دامنه زیاد تغییرات دما در شبانه روز، وزش بادهای موسمی و فصلی با شدت و تداوم زیاد از جمله بادهای ۱۲۰ روزه سیستان هست که در بخش‌های وسیعی دچار کم آبی بوده و تداوم کم آبی‌ها به صورت دوره‌ای منجر به وقوع خشکسالی‌های سهمگین شده به طوریکه علاوه‌بر تخریب زیر ساخت‌های بخش کشاورزی منجر به نابودی اکوسیستم طبیعی و نیز محیط زیست انسانی منطقه شده است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: بر اساس شاخص‌های هواشناسی ۹۲ درصد از مساحت این استان تحت تاثیر خشکسالی است.
مجید محبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: تاثیرات خشکسالی در هر منطقه خاص و متفاوت شرایط اقلیمی آن منطقه بوده و مدت آشکار شدن آسیب‌های آن نیز ممکن است در مناطق مختلف، تفاوت داشته باشد، اما آنچه مشهود هست آسیب‌های جدی آن بر روند طبیعی فعالیت‌های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین تاثیر آن بر حوزه کشاورزی، صنعت، اقتصادی، اجتماعی و میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان افزود: افزایش تخریب مراتع براثر تشدید چرا و عدم پراکنش صحیح دام در مرتع براثر کاهش و فقر پوشش گیاهی، افزایش بیکاری براثر از بین رفتن مشاغلی همچون دامداری و کشاورزی، صیادی، حصیر بافی و تشدید مهاجر و افزایش معضلات ناشی از حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ از دیگر پیامدهای خشکسالی‌های مدام در استان است.
وی تصریح کرد:بر اساس آخرین ارزیابی خسارات وارده ناشی از خشکسالی در سیستان و بلوچستان شاهد عدم کشت اراضی آبی در سطح ۷۵ هزار و ۲۱۵ هکتار، کاهش عملکرد باغات استان به میزان پنج هزار و ۵۰۰ تن، کاهش تولیدات دام سبک به میزان هفت هزار تن، کاهش سه هزار تن تولیدات دام سنگین و ۵۰ باب دامداری روستایی هستیم.
محبی اظهارداشت: تاثیرات خشکسالی در هر منطقه خاص و متفاوت شرایط اقلیمی آن منطقه بوده و مدت آشکار شدن آسیب‌های آن نیز ممکن است در مناطق مختلف، تفاوت داشته باشد، اما آنچه مشهود هست آسیب‌های جدی آن بر روند طبیعی فعالیت‌های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین تاثیر آن بر حوزه کشاورزی، صنعت، اقتصادی، اجتماعی و میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی است.
وی افزود: استان پهناور سیستان و بلوچستان بیش‌از ۲۲ سال است درگیر تبعات تغییرات اقلیمی و به دنبال آن گرفتار خشکسالی مزمن و کمبود شدید منابع آبی بوده و برخاستن ریزگردها و وزش بادهای شدید از پیامدهای تغییرات اقلیمی در این منطقه است.
مدیر امور آب و فاضلاب زاهدان در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه مدیریت مصرف بهینه‌سازی یکی از اصول محوری و اصلی مقابله با کم‌آبی است، بیان کرد: بحران کم‌آبی در شهر زاهدان و حوزه سیستان به یکدیگر متصل است، در این راستا نیازمند کمک مردم پیرامون مدیریت مصرف آب هستیم و همه ما وظیفه داریم با همکاری رسانه‌ها در مسأله جهاد تبیین اقدام به امید آفرینی برای مردم کنیم
مرتضی نورا تأکید کرد: اگر مقوله کم آبی در شهر زاهدان را کنار بگذاریم در شرایط فعلی زاهدان تنها در پیک مصرف و ایام تابستان حدود ۶۰۰ لیتر در ثانیه با کمبود آب مواجه است که این مقدار در پیک مصرف آب در نقاط آپارتمان‌نشین و ارتفاعات بیشتر خود را نشان می‌دهد.
وی تصریح کرد: در تلاش هستیم تا با مدیریت شبکه توزیع آب در زاهدان کمترین تنش آبی را داشته باشیم و در این زمینه در برخی از نقاط با افت فشار و گاهی نیز با قطع آب مواجه می‌شویم، که ضمن عذرخواهی از مردم؛ امیدواریم با اتصال منابع آبی جدید به شبکه آبرسانی در تأمین منابع آبی اختلالی نداشته باشیم و از شرایط خاصی که قرار گرفته‌ایم هر چه سریعتر خارج شویم.
این مسوول ادامه داد: برای رفع اختلال و کمبود ۶۰۰ لیتر آب در ثانیه در مدیریت شبکه توزیع یک سری اقدامات از قبیل وارد شدن سه حلقه چاه جدید در مدار بهره‌برداری و همچنین چهار حلقه چاه دیگر در حوزه شهر زاهدان برای تأمین آب شیرین کن در مدار بهره‌برداری قرار خواهد گرفت که می‌تواند تا حدودی در حل مشکلات به ما کمک کند.
وی اظهار کرد: در بررسی‌های صورت گرفته در زمستان ۱۴۰۱ در برخی از مناطق شهر زاهدان با بحران شدید افت فشار مواجه بودیم؛ در مناطق حاشیه شهر مانند شریعتی شمالی طی ۱۰ سال گذشته، مردم به علت شرایط سنگی کوهستانی و اختلاف ارتفاع، تنها روزی ۲ ساعت به آب دسترسی داشتند و آبرسانی در این مناطق به‌صورت سقایی صورت می‌گرفت، که با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته و اصلاح شبکه توزیع آب و اجرای ۶۰۰ متر شبکه جداگانه با تقویت سیستم فشار آب در این مناطق که مرتفع بود، اقدام به رفع مشکل کردیم.
نورا افزود: در حال برنامه‌ریزی و تلاش هستیم که مشکلات افت فشار آب در مناطقی مثل زیباشهر و مهرشهر کمتر شود.
مدیر امور آب و فاضلاب زاهدان گفت: در محدوده شهرک کارگاهی، بولوارهای فاضلی و توان و زمین‌های منطقه سعادت فاز یک و دو تاکسیرانی نیز اقدام به اجرای خط جداگانه به حدود ۲. ۵ کیلومتر کردیم تا وارد مدار بهره‌برداری شوند و مشکل تنش آبی منطقه برطرف شود.
وی بیان کرد: عدم برنامه‌ریزی آمایش سرزمینی، یکی از مشکلات این شهرستان است، توسعه شهر زاهدان بی‌رویه انجام می‌شود و این در حالیست که این توسعه نیاز به خدمات زیر بنایی دارد.
نورا افزود: تمام تلاش ما این است با مدیریت شبکه توزیع، در هیچ منطقه‌ای با افت فشار آب مواجه نشویم.
مدیر امور آب و فاضلاب زاهدان انشعابات غیرمجاز را چالش دیگر در این شهر بیان کرد و گفت: برخورد جدی با انشعابات غیرمجاز در سطح شهر توسط همکاران ما ادامه دارد و شهروندان می‌توانند در صورت مشاهده، انشعابات غیرمجاز را از طریق سامانه ۱۲۲ به ما گزارش بدهند.
وی ساعت پیک مصرف آب را از ۱۲ تا ۱۷ و ۲۰ تا ۲۲ اعلام کرد و اظهارداشت: مدیریت مصرف آب با توجه به شرایط بحرانی کنونی، بستگی به مردم دارد که تا چه میزان صرفه‌جویی کنند، در قبال اقداماتی که ما انجام می‌دهیم انتظار این است که مردم نیز حداکثر همکاری را با ما داشته باشند.
نورا مصرف سرانه آب در دنیا برای هر فرد در طول شبانه روز را بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ لیتر عنوان کرد و اظهارداشت: مصرف سرانه آب در ایران به ازای هر نفر مقدار ۲۰۰ لیتر و در استان سیستان و بلوچستان و شهر زاهدان این میزان به ۲۳۰ لیتر می‌رسد که اگر هر نفر در طول شبانه روز ۲۰ درصد مصرف خود را کاهش دهد به راحتی می‌توانیم از بحران تابستان ۱۴۰۲ گذر کنیم.
وی تصریح کرد: یک کولر آبی روزانه ۳۰۰ تا ۴۵۰ لیتر مصرف آب دارد در حالیکه با نصب یک سایه‌بان، می‌توان هم هوای خنک‌تری دریافت کرد و هم در مصرف آب با ۱۰۰ لیتر کاهش مواجه بود، با کاهش استحمام حمام از پنجدقیقه به چهار دقیقه می‌تواند ۱۸ لیتر در مصرف آب صرفه‌جویی کرد، اجرای آبیاری فضای سبز به ساعات پایانی روز یا به‌صورت قطره‌ای از دیگر اقدامات مؤثر برای کاهش مصرف آب است.
مدیر امور آب و فاضلاب زاهدان گفت: با تلاش همکاران در مجموعه آب و فاضلاب، توانستیم علی‌رغم کمبود منابع آبی موجود در زاهدان بهترین مدیریت را انجام دهیم تا کمترین تنش آبی را داشته باشیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنکار ایرنا با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی گفت: با در نظرگرفتن میزان آبی که به سفره‌های زیرزمینی تزریق می‌شود، حجم آب ذخیره شده پشت سدها و میزان آبی که وارد منابع تأمین آب می‌شود، بیش‌از ۹۰ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی است.
علیرضا قاسمی افزود: دوره خشکسالی در سیستان و بلوچستان از سال ۷۶ شروع شد و طی سه سال اخیر با تشدید این معضل طبیعی، بی‌سابقه‌ترین خشکسالی طی حداقل ۲۰ سال گذشته را پشت سر گذاشتیم.
وی مصرف سالانه آب آشامیدنی شهری و روستایی این استان را ۲۲۴ میلیون مترمکعب اعلام کرد و اظهارداشت: از این میزان، حدود ۱۰۵ میلیون مترمکعب از منابع آب‌های زیرزمینی، حدود ۸۸ میلیون مترمکعب از طریق آب‌های سطحی و تقریباً ۳۱ میلیون مترمکعب نیز مجددا از آب‌های زیرزمینی و شیرین‌سازی آب دریا تأمین می‌شود.
این مقام مسوول اذعان کرد: هم‌اینک حدود ۶۵ میلیون مترمکعب در سال کمبود آب داریم و اگر الگوی مصرف را رعایت کنیم با همین میزان تولید آب می‌توانیم با کمترین تنش تابستان امسال را پشت سر بگذاریم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان متوسط سرانه مصرف آب کشور را ۱۵۰ لیتر در شبانه‌روز برای هر نفر اعلام کرد و افزود: این سرانه با توجه به وجود عواملی از جمله شرایط اقلیمی و وضعیت آب و هوایی مرکز استان به‌ازای هر نفر در شبانه‌روز حدود ۲۰۰ لیتر است.
وی با بیان اینکه، در تابستان، ضریبی تحت عنوان پیک روزانه نیز به این رقم اضافه می‌شود که این ضریب برای استان ما تا ۱. ۷ درصد است، افزود: این میزان به آن معناست که ۷۰ درصد به سرانه اضافه می‌شود و مصرف هر فرد به ۳۴۰ لیتر نفر در روز می‌رسد؛ اگر یک خانوار چهار نفره را در نظر گرفت مصرف روزانه آب حدود ۱. ۴ مترمکعب می‌شود و اگر ۳۰ روز را در نظر بگیریم حدود ۴۰ مترمکعب می‌شود.
قاسمی با تأکید بر لزوم اصلاح رویه مصرف آب، اظهارداشت: با توجه به کمبود و اهمیت حفظ منابع ارزشمند آبی لازم است، مصرف بهینه آب و بدنبال آن رساندن سرانه مصرف آب مطابق استاندار کشوری، به رقم ۱۵۰ لیتر نفر در شبانه‌روز در برنامه هر فرد باشد.
