کودک همسری در ایران پدیده‌ای است که ریشه‌های عمیق تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارد. برای درک بهتر این پدیده، باید به تاریخچه و تحولات اجتماعی، اقتصادی و قانونی ایران نگاهی بیندازیم.
در ایران، ازدواج زودهنگام به ویژه در مورد دختران،
دارای تاریخی طولانی است. در دوره‌های مختلف تاریخ ایران، نظیر دوران قاجار و
پهلوی، ازدواج‌های زودرس رایج بود. این ازدواج‌ها معمولاً به دلایل اقتصادی،
اجتماعی و حتی سیاسی صورت می‌گرفت. خانواده‌ها به دلیل فقر و عدم امکانات، دختران
خود را در سنین پایین به ازدواج می‌فرستادند تا به نوعی از بار اقتصادی خانواده
کاسته شود.فرهنگ ایرانی تحت تأثیر مذهب، سنت‌ها
و آداب‌ورسوم قرار دارد. در بسیاری از مناطق ایران، ازدواج زودهنگام به عنوان
نشانه‌ای از شایستگی و افتخار برای خانواده‌ها تلقی می‌شود. این باورها معمولاً
تحت تأثیر نهادهای مذهبی و اجتماعی تقویت می‌شود. در برخی از جوامع، انتظار می‌رود
که دختران در سنین نوجوانی به ازدواج بپردازند و به عنوان همسر و مادر ایفای نقش
کنند.
علاوه بر این، وجود فشارهای اجتماعی و فرهنگی نیز به این
پدیده دامن می‌زند. خانواده‌ها به خاطر حفظ حیثیت اجتماعی و پیروی از سنت‌های
قدیمی، دختران خود را در سنین پایین به ازدواج مجبور می‌کنند. این فشارها در مناطق
روستایی و کم‌برخوردار بیشتر محسوس است.
در طول تاریخ، قوانین مربوط به سن ازدواج در ایران نیز
تغییراتی داشته است. در سال ۱۹۶۷، قانونی تصویب شد که سن ازدواج دختران را به ۱۸
سال افزایش داد، اما این قانون در سال ۱۹۷۵ به حالت تعلیق درآمد و دوباره سن
ازدواج دختران به ۱۳ سال کاهش یافت. این موضوع باعث شد که کودک همسری به راحتی
انجام شود و خانواده‌ها بتوانند دختران خود را در سنین پایین به ازدواج بفرستند.
در سال‌های اخیر، با توجه به افزایش آگاهی اجتماعی و
فشارهای بین‌المللی، تلاش‌هایی برای اصلاح این قوانین و جلوگیری از کودک همسری
صورت گرفته است. برخی از سازمان‌های غیر دولتی و فعالان حقوق بشر در ایران به‌طور
مداوم به این مسئله پرداخته و خواستار تغییر قوانین و بهبود شرایط برای دختران و
پسران جوان شده‌اند.
کودک همسری نه تنها به زندگی فردی دختران آسیب می‌زند
بلکه آثار اجتماعی و اقتصادی وسیعی نیز به همراه دارد. دخترانی که در سنین پایین
ازدواج می‌کنند، معمولاً از ادامه تحصیل محروم می‌شوند و این موضوع به چرخه فقر
دامن می‌زند. آنها ممکن است با مشکلات جسمی و روانی ناشی از بارداری در سنین پایین
مواجه شوند و به دلیل عدم توانایی در تأمین نیازهای اقتصادی، در وضعیت‌های بحرانی
قرار گیرند.
این مسئله همچنین می‌تواند منجر به افزایش میزان طلاق و
نارضایتی‌های خانوادگی شود. در بسیاری از موارد، دختران و پسرانی که در سنین پایین
ازدواج می‌کنند، به دلیل عدم بلوغ کافی برای مدیریت یک رابطه، با مشکلات جدی مواجه
می‌شوند.کودک همسری در ایران یک پدیده پیچیده و چندبعدی است که
تحت تأثیر تاریخ، فرهنگ و ساختارهای اجتماعی قرار دارد. برای مقابله با این مشکل،
نیاز است که تغییرات عمیق‌تری در سطح اجتماعی، فرهنگی و قانونی انجام شود.
افزایش آگاهی، آموزش، بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها و
اصلاح قوانین مربوط به سن ازدواج می‌تواند به کاهش این پدیده کمک کند.
توجه به این موضوع نه تنها به نفع دختران و پسران جوان
است بلکه به توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور نیز کمک خواهد کرد.